Δευτέρα 8 Οκτωβρίου 2007

Η μουσική.

Προτού επιχειρηθεί οποιαδήποτε απάντηση, θεωρείται σκόπιμο, πρώτον: να διευκρινισθεί ότι η ιδιαιτερότητα της μουσικής δεν οφείλεται στην αποκλειστικότητα των καθέκαστα ιδιοτήτων, αλλά στη συγκέντρωση και στη σύνθεση πολλών ιδιοτήτων, που τής προσδίδουν έναν χαρακτήρα μοναδικό· δεύτερο: να τονιστεί ότι η μουσικοθεραπεία δεν υποκαθιστά τη φαρμακευτική αγωγή, την ψυχοθεραπεία, την ψυχανάλυση, τη φυσιοθεραπεία, την εργοθεραπεία, την ειδική παιδαγωγική· είναι μέσον, μέθοδος που έρχεται συνεπίκουρος όλων των άλλων επιστημονικών μέσων και μεθόδων. Ενώ, όμως, η μουσική δρα με αυτοτέλεια, παράλληλα, (και αυτό αποτελεί μια από τις βασικές ιδιότητες που συνθέτουν την ιδιαιτερότητά της), δρα ως καταλύτης και συντελεί στην ομαλότερη πορεία και εφαρμογή της όλης θεραπευτικής αγωγής. Η μουσικοθεραπεύτρια Χάνα Φακ, γράφει σχετικά: «Στη μουσικοθεραπεία ανατίθεται ο ειδικός ρόλος της προετοιμασίας· ανοίγει τον δρόμο για την εφαρμογή άλλων θεραπευτικών μεθόδων, δεδομένου ότι ενεργοποιεί θετικές διαδικασίες για την επικοινωνία με το περιβάλλον, την κίνηση, την ανάπτυξη της ικανότητας του λόγου, τη νοητική ωρίμαση». Η ερευνήτρια aντελαϊντ Χούμπερ ενισχύει την παραπάνω άποψη, επικαλούμενη τις εκθέσεις πολλών ερευνητικών κέντρων της Ευρώπης και της Αμερικής, σύμφωνα με τις οποίες «τα αυτιστικά παιδιά επιτυγχάνουν καλύτερες επιδόσεις όταν οι προσπάθειες που τους ανατίθενται, συνδέονται κατά κάποιο τρόπο με τη μουσική».2 Η μουσική, με την υποκινητική, παρορμητική της δύναμη, συντελεί στην κατανίκηση των αναστολών και του φόβου. Εξάλλου, η επενέργειά της στηρίζεται στην ηδονοθηρική φύση του ανθρώπου· το ευχάριστο άκουσμα λειτουργεί ως κίνητρο, η πράξη αποκτά νόημα, γίνεται επιδίωξη. Η συγκίνηση μεταβάλλεται σε κίνηση. «Η θέληση για κίνηση», γράφει η γνωστή μουσικοθεραπεύτρια Γερτρούδη Oρφ που εφάρμοσε το σύστημα Oρφ στη μουσικοθεραπευτική πράξη, «είναι πολύ σημαντικός παράγων για τη λειτουργία της κίνησης. [...] Οι ασκήσεις αποκτούν νόημα στο πλαίσιο μιας μουσικής πράξης, που δεν αντιμετωπίζεται από τον ασθενή ως άνωθεν επιβαλλόμενη υποχρέωσή του. Η επανάληψη ασκήσεων συνοδευμένη από μια ρυθμική φράση, συντελείται υπαγορευμένη από μια μουσική αναγκαιότητα». Και καταλήγει: «Δεν είναι ολιγότερο επιστημονικές ή μικρότερης θεραπευτικής αξίας τέτοιου είδους ασκήσεις, που χάρη στη ρυθμική ή μελωδική συνοδεία μεταβάλλονται σε παιχνίδι». Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η λέξη «παίζω» χρησιμοποιείται σε τόσες γλώσσες για να ονομαστεί και να περιγραφεί η πράξη της εκτέλεσης ενός μουσικού έργου. Πέρα από κάθε γλωσσολογική άποψη, η σύμπτωση της σήμανσης της ίδιας πράξης με την ίδια λέξη σε περισσότερες γλώσσες, φανερώνει πως η διάθεση του ανθρώπου για τη μουσική έχει άμεση σχέση με τη διάθεσή του για παιχνίδι. Και το σωστό παιχνίδι είναι, ίσως, ο αποτελεσματικότερος τρόπος στην άσκηση της αγωγής, είτε με την παιδαγωγική έννοια, είτε με την έννοια της θεραπευτικής αγωγής. Η εναλλακτική και ταυτόχρονα συνδυαστική δυνατότητα, η μουσική να αντιμετωπίζεται και ως τέχνη και ως παιχνίδι, αποτελεί μια ακόμη ιδιότητα από εκείνες που συνθέτουν τη ιδιαιτερότητά της· και όχι την τελευταία.

Η μουσική διαθέτει το εξαιρετικό πλεονέκτημα να επενεργεί όχι μόνο ως κατ' εξοχήν ακουστικό γεγονός-ερέθισμα, αλλά και ως οπτικό και ως απτικό· επιστρατεύει, δηλαδή, τρεις από τις πέντε αισθήσεις του ανθρώπου: την ακοή, την όραση και την αφή. Τα μουσικά όργανα παράγουν ακουστικά ερεθίσματα, η θέαση των οργάνων και της μουσικής σημειογραφίας γεννά αισθήματα οπτικά, ενώ το απλό άγγιγμά των οργάνων κατά τους χειρισμούς που απαιτούνται για να αποδώσουν ήχο, προκαλεί αισθήματα θερμοκρασίας, πίεσης, πόνου και βέβαια, μυϊκά, που δίνουν πληροφορίες για τη θέση των μελών του σώματος, τις κινήσεις τους και την αντίστασή τους απέναντι στα αντικείμενα του φυσικού κόσμου. Συνεπώς, η ακρόαση, πολύ περισσότερο η άσκηση της μουσικής, εξασφαλίζει το μέγιστο δυνατό αριθμό παραστάσεων. Τη σημασία του γεγονότος αυτού αντιλαμβάνεται κανείς όταν αναλογισθεί ότι «η ικανότητα του ανθρώπου να αποταμιεύει τις εντυπώσεις του με τη μορφή παραστάσεων και να έχει τις πληροφορίες τούτου του είδους στη διάθεσή του, όταν τις χρειάζεται για να αντιμετωπίζει δύσκολες καταστάσεις, είναι ένα από τα πνευματικά προσόντα που έδωσαν στον άνθρωπο το προβάδισμα μέσα στο βασίλειο των ζώων».

Δεν υπάρχουν σχόλια: